Genel Araştırma

Bu yazıyı okumadan önce üstad ümit Alper Tümen 'in adeta bir başucu kitabı tadında derlemiş olduğu bu makaleyi okumakta büyük fayda görüyorum. Benim aşağıda derlemeye çalıştığım bilgiler biraz daha teknik ve ümit beyin makalesini tamamlar nitelikte olacaktır. Bu bilgiler; web sitelerinden çeviriler ve kendimce bazı katkılardan oluşmaktadır. Oto-fokus (AF) (Otomatik odaklama) AF-S, AF-C, AF-A, AF-F. 11, 39 ve 51 noktalı AF sistemleri. Dinamik alan AF, odaklama alanları ve 3D DSLR'lardaki yenilikler pek çok alanda yavaşlamasına rağmen Otomatik Odaklama (AF - Autofocus) sistemlerinde hala beklenmedik sıçrayışlar görülüyor. Bu konu modern DSLR fotoğraf makinelerinin gelişimdeki en belirgin ilerlemelerin yaşandığı alan olarak karşımıza çıkıyor. Bundan yalnızca beş yıl önce ikinci nesil sistemlerden bahsederken (Multi-CAM 1000), son Nikon modellerinde belirgin biçimde daha hızlı, çok yönlü ve daha hassas olan dördüncü nesil sistemler kullanılıyor. Bu yazıda; 2007 yılı sonlarında tanıtılan, Nikon D3, D300'de kullanılan 51 noktalı sistemleri ve D7100, D750, D810 ve D4S'de kullanılan gelişmiş versiyonunu (Advanced Multi-CAM 3500) inceleyeceğiz. D5300 ve D610 gibi fotoğraf makineleri diğer modellerin aksine Multi-CAM 4800 39 noktalı sistemle donatılmışlardır. D5300'de 12 odaklama noktasının eksik olması ve uygulamasının daha az gelişmiş olması haricinde (tüm modların menüden ayarlanabilir olması gerekiyor) iki sistem teknik özellikler açısından hemen hemen aynıdır. Step-in modellerinde hala Multi-CAM 1000 kullanılmasına rağmen, bu sistem de 5 yıl öncesine nazaran gelişmiştir. Günümüzde AF modlarını komut kadranlarından kontrol edebilme rahatlığını barındırmasa da, uygulaması ve idaresi daha pahalı fotoğraf makinelerinkilere oldukça benzemektedir. Yine de, sözgelimi "Baby Nikons" olarak adlandırılan D40'taki (hala satışta) 3 odak noktasından son nesillerdeki 11 noktaya sıçrayış, bu alanda inanılmaz bir gelişme sayılabilir. Menüyle ilgili tüm referanslar D7100 kullanım kılavuzundan alınmıştır. Yani, terimler D3, D300, D3000, D5000 ve D7000'den itibaren olan tüm Nikonlar için geçerlidir. AF MODLARININ SEçİMİ VE YöNETİMİ Nikon dijital fotoğraf makinelerinin ilk üç neslinde, D1 ve D100'den D3X ve D300S'ye kadarki modellerde, gövdenin ön tarafında odak modunu AF-S, AF-C veya MF olarak belirleyebileceğiniz odak modu seçicisi bulunur. D2, D200 ve sonrasında ise makinenin arka tarafında dinamik alan modlarının ayarı yer alır. Bu D90 ile birlikte değişti: artık sadece AF ve M olmak üzere 2 konum arasında değişebilen bir anahtar bulunur. Ancak bu modelden itibaren çıkan tüm yeni modellerde komut kadranlarıyla birlikte çalışabilen bir merkezi buton mevcuttur. Bu değişim dinamik alan ayarı için bulunan seçicinin kaldırılmasına olanak tanır. Artık AF modları ana kadrana bağlı iken, dinamik alan ayarı komut kadranına bağlıdır (D7100). D90'larda bu boşaltılan alan odak seçicisi kilit butonuna ayrılmış olsa da, yeni nesil fotoğraf makinelerinde bu alanda canlı görüntü (live view) seçicisi yer alır. Dolayısıyla, günümüzdeki tüm Nikon DSLR makineleri, sırasıyla 11, 39 ve 51 noktalı sistemler olmak üzere işletimsel olarak çok benzer otofokus sistemleri içerir ve en basit versiyonunda bile (AF11) dört odak modu ve dört alan modu (tek nokta, dinamik alan, 3D ve oto) barındırır. AF39 veya AF51 sistemi içeren daha gelişmiş modellerde ek olarak sırasıyla 9, 21 ve 39 veya 51 kombinasyonlu odak noktaları içeren farklı AF alan modları bulunur. Canlı görünümde (Live view) ayrıca dört alan modu daha bulunur. Bunlardan en kullanışlı olanı aynı anda en fazla 35 farklı yüzü algılayabilen Yüz-öncelikli AF modudur. FAZ ALGILAYAN (Phase Detection) ve KONTRAST ALGILAYAN AF Tüm modern Nikon DSLR fotoğraf makineleri hem ışık ölçümü (pozometre) hem de otofokus için TTL (through the lens: mercek içinden geçerek) özelliğini kullanır. Canlı görünüm (live view) ve video özelliği barındıran fotoğraf makinelerinde ise iki farklı AF sistemi bulunur. Vizörden bakıldığında fotoğraf makinesi faz algılama (phase detection) özelliğini kullanırken, Canlı görünümde (live view) ise kontrastı algılar. Bunun sebebi basittir: aşağıdaki şekilde belirtilen birincil (1) ve ikincil (2) aynalar gelen ışığın bir kısmını AF sensörüne (5) yansıtmak için gereklidir. Ana ayna ve alt ayna birlikte hareket ederler. Ana ayna yarı gümüş kaplıdır ve bu sayede yüzeyine gelen ışınları alt aynaya iletebilir. Alt ayna ise kendisine gelen ışınları yoğunlaştırıcı merceklere (3) yansıtır. Canlı görüntüde ise ayna kalkacağından her ikisi de yükselerek (1 ve 2) ışık hattının dışına çıkarlar. 1: Ana ayna | 2: Alt ayna | 3: Yoğunlaştırıcı mercek | 4: AF aynası | 5: AF sensörü Faz algılaması (phase detection), gelen ışığın görüntü eşlerine bölünmesi ve bunların karşılaştırılmasıyla sağlanır. Sistem, ışın ayırıcı ile birlikte gelen ışığın bir kısmını makinenin altında bulunan AF sensörüne (5) yansıtan küçük bir ikincil ayna (2) kullanarak nesneye olan mesafeyi hesaplar. İki mikro mercek (3), merceğin ters yönünden doğan ışınları toplar ve eski tip filmli fotoğraf makinelerindeki ayrık ekran sistemine benzeyen basit bir aralık bulucu sistem gibi çalışır. Bu iki görüntü daha sonra benzer ışık şiddeti örgüleri (tepe ve çukurlar) bulmak için analiz edilir ve odağın nesnenin önünde veya arkasında olduğuna karar verebilmek için şekildeki sarı düzlemde bunların izdüşümleri arasındaki mesafe (ayrılma hatası) hesaplanır. Bu, sonuç olarak, ayarın yönü için (öne veya arkaya doğru) gereken komutlarını belirler ve odaklama sistemindeki hareket sayısını tahmin eder. Bu tahmine göre AF motoruna hareket emri verilir, tam sonuç bulununcaya kadar işlem devam eder. Bu işlemler mikro saniyeler içinde gerçekleşir ve doğru odak elde edilene kadar tekrarlanır. Fotoğraf makinesi AF-C moduna ayarlandığında, bu işlem bir kapalı devre halinde devamlı tekrarlanır ve fotoğraf çekilene veya kullanıcı deklanşöre yarım basmayı bırakana kadar odak, nesnenin hareketine göre sürekli ayarlanır. Eğer system belli bir süre içerisinde doğru odağı yakalayamazsa "hunting" (avlanma) adlı bir problem meydana gelir ve sistem odağı kitleyemeden sürekli olarak ileri geri odaklamaya başlar. Faz algılamasının tersine, kontrast algılamasında nesnenin uzaklık hesabı kullanılmaz. Ancak bu belli bir sensör alanına giren bölgedeki kontrastı hesaplayarak sağlanır. Yanyana pikseller arasındaki yoğunluk farkı görüntünün keskinliğindeki değişimlerle birlikte doğal olarak arttığı veya azaldığı için optik sistem maksimum kontrastı elde edene kadar ayarlamayı tekrarlar. Genelde uygun odağı elde etmek için yeterli olmasına rağmen, kontrast algılaması hareket eden nesneleri takip ederken zorlanır. çünkü kontrast kaybolduğunda hareket yönü hakkında karar veremez. örneğin, faz algılamadaki gibi uzaklığını ölçemediği için nesnenin fotoğraf makinesine doğru mu yoksa aksi yöne mi gittiğinin ayrımını yapamaz. Kontrast algılama sistemleri aynasız fotoğraf makineleri sayesinde son yıllarda oldukça gelişmiş olsa da, faz algılaması hem doğruluk hem de hız açısından hala kontrast algılamasından üstün kabul edilir. Gerçi son günlerde çıkan yeni modellere bakıldığında aynasız modellerin de çok iyi ve hızlı odaklama yapabilenlerine rastlıyoruz. ODAK NOKTALARI Odak noktası, görüntü bulucu üzerindeki 11, 39 veya 51 olabilen karelere, daha doğrusu sensörlere verilen isimdir. Evet, aslında bu noktalar AF sensörü üzerindeki algılayıcı noktalardan oluşan kümeleri ifade etmektedirler. Ekranda görülen her nokta bir algılayıcı hücreye denk gelmez; gördüğümüz noktalar AF sensörü üzerinde birden fazla algılayıcı kümeye denk gelirler. Bu, noktanın konumuna ve özelliğine göre değişim gösterir. Daha gelişmiş fotoğraf makinelerinde kullanıcı tüm odak noktalarını aktifleştirebilir (AF39, AF51) veya alternatif olarak özel menüden [(CSM) a:6] 11 (AF11) seçebilir. AF51 çok doğru bir odak noktası seçimi sağlar, böylece kullanım sırasında yeniden düzenleme gereğini neredeyse ortadan kaldırır. AF11 ise dinamik alan ayarlarını kaybetmeden, kullanılabilen odak noktaları arasında hızlı geçişi sağlar. Bu, yani AF11, özellikle temel nesne çerçevenin büyük bir kısmını kapladığında, yani çerçevenin üçüncü kesişimlerinin yakınlarında olduğunda veya odağın hızdan daha az önemli olduğu durumlarda kullanışlıdır. AF51 ve AF11 Tüm modlarda odak noktası çoklu seçici ile ayarlanır. Yani tek noktalı AF modunda (S : Single) 51 odak noktasının herhangi bir konuma getirilmesi anlamına gelirken, dinamik modlarda merkezi odak noktası ilgili 9 veya 21 ile ortak hareket eder. Ayrıca, eğer CSM f:1'de bu ayar seçili ise, çoklu seçicinin ortasındaki (OK) butonuna basarak odak noktası merkezi konuma geri getirilebilir. Özel menüde ek olarak, odak noktasının kafes sınırları dışına çıktığında nasıl hareket edeceğini tercihinize göre ayarlayabilirsiniz: "Wrap-around" (sarmak) sağ uçtan sola atlama, üst uçtan alta atlama vb anlamlara gelir (CSM a:5). Son olarak, odak noktalarının pozometreyi de etkileyebileceğini unutmamak gerekir, çünkü spot (nokta) modundayken ölçümler seçilen odak noktası etrafında ± 3.5 mm bir daire dahilinde yapılır. Yani, siz makinenizde pozlama için Spot (nokta) ölçüm moduna ayarladığınızda, makineniz seçtiğiniz noktanın ± 3.5 mm daire alanı içine giren kısımdan ölçüm alacak ve pozlamayı ona göre belirleyecektir. ÇAPRAZ TİPLİ VE LİNEER SENSöRLER, MAKSİMUM ARALIK VE KIRPMA NOKTALARI Görüntü bulucuda mevcut olan odak noktası sayısındaki ciddi artışın dışında, son yıllardaki önemli gelişmelerden biri de sayısı gün geçtikçe artan çapraz tipli sensörlerin kullanımıdır. Bu sensörler, standart dik lineer sensörlerin aksine, odak noktasındaki kontrastı hem dikey hem de yatay düzlemlerde ölçerek doğruluğu arttırır. 39-noktalı sistemde görüntü seçicinin merkezinde bu sensörlerden 9 adet bulunurken, 51-noktalı sistemde tam 15 adet bulunur (Bakınız aşağıdaki şekildeki mavi kutucuklar). Hatta, yakın geçmişe kadar AF sistemler diyaframı en az f/5.6 olan lenslerle birlikte çalışabilirken (lensinizin diyaframı daha kısık olursa (f/8 vs- çalışmaz), yeni jenerasyon üst düzey fotoğraf makinelerinin odak noktası oluşumlarının merkezinde toplam aralığı f/8'e kadar olan lensler veya optik eleman setleri (lens ve tele-converter (dönüştürücü), uzatma halkası vb.) sayesinde doğru otofokus ve elektronik aralık bulabilen bir ila onbir nokta bulunur (aşağıdaki şekildeki kırmızı kutucuklar). (D7100'de bir, D810, D4S'te onbir). Bu da pratikte, fotoğraf makinesinin f/8 sensörlerini kullanarak örneğin, 70-200mm f/4G ve TC-20E III tele-converter (dönüştürücü) "(toplam aralık f/8)“ ile bile hatasız odaklayacağı anlamına gelir. (Bu lens örneğinde 70-200mm lensin f/4 olan olası en açık diyaframı, 2x tele-convertör kullanıldığından 2 stop kaybı nedeniyle f/8 olarak gerçekleşir) Son olarak, D7100'deki 1.3x kırpma modu ve D810 ve D4S'deki 1.5x DX-kırpma modu, odak noktalarıyla neredeyse kaplanmış olan görüntü bulucu çerçeveleri barındırır. Bu gelişme, az önce sözü edilen gelişme ile birlikte, AF'nin son yüzyılın yarısında kaydettiği en önemli aşamalardır. ODAK MODLARI, AYARLAR Farklı odak modları, ana komut kadranı ile birlikte AF mod seçici üzerindeki orta butona basarak seçilebilir. Dinamik alan modları ise alt kadrandan seçilir. (D7100 modelleri). D3XXX ve D5XXX serisi fotoğraf makinelerinde bu modlar sadece menülerde ve harici olarak PSAM'de mevcuttur. AF deklanşöre yarım basarak ve/veya AE-L/AF-L/AF-ON butonuna basarak aktifleştirilir. Böylece makine ayarlarına ve seçili odak moduna göre tanımlı olan otomatik pozlama ve odaklama mesafesi sabitlenir. Odak modundan bağımsız olarak, fotoğraf makinesi her zaman doğru odağı tanır ve görüntü bulucunun sol alt köşesindeki >â—< noktasını aydınlatır. (aşağıdaki şekilde belirtilen 4 noktası) Tercihinize göre birçok Nikon DSLR modelini doğru odağı tanıdığında onay sinyali vermesi için ayarlayabilirsiniz. Bu özellik yalnızca AF-S modu için geçerlidir. (CSM d:1). DEKLANŞöR öNCELİĞİ VE ODAK öNCELİĞİ AF sisteminin odağı yakalayabildiği veya yakalayamadığı durumlarda fotoğraf makinesinin nasıl çalışacağı CSM a:1 ve a:2'de ayarlanabilir. Hem AF-S hem de AF-C'de iki seçenek vardır: deklanşör önceliği ve odak önceliği. AF-S modunda nesne henüz odaklanmamışken fotoğrafı çekmenin pek mantıklı olduğu söylenemese de, AF-C modunda bu tamamen duruma bağlıdır. Hareketli nesnelerin çekimlerinde deklanşörün hızlı çalışmaması insanı delirtebilir, çünkü bazı durumlarda bazı pozlar odaklanmış bazıları odaklanamamış olabilir. Bu durum, örneğin uçan kuşların fotoğraflarını çekerken birkaç kez başıma geldi. çoğu durumda fotoğraf makinesi odak öncelikli çalışmaya tanımlı olsa da, bazı özel durumlarda deklanşör önceliğini seçmek verimi arttırabilir ki bu zaten D7100'lerin AF-C modunda tanımlı olan önceliktir. NESNE TAKİBİ, TAHMİNİ ODAK SABİTLEME AF-C modundayken nesne başlangıç konumunda kalmayıp hareket etmeye başladığında, fotoğraf makinesi otomatik olarak tahmini odak özelliğini aktifleştirerek nesnenin sonraki konumunu tahmin eder. Nesne hemen hemen düzenli bir hareket halindeyse nesne takibi oldukça etkili olabilir. Ancak nesne, pek tahmin edilemeyen, düzensiz bir hareket halindeyse, örneğin bir sinekkuşu gibi, d9, d21, hatta d51, 3D veya Auto gibi tek noktadan daha geniş bir alan moduna gerek duyulabilir. Nötr bir arkaplan üzerinde bir veya daha fazla nesneyi takip ederken bu yeterli olabilir. Ancak, önde veya arka planda ağaçlar veya binalar gibi nötrlüğü bozan faktörler varsa, AF'nin odağı yeniden ayarlayana kadar beklediği zamanı ayarlamak gerekebilir. Herhangi bir şey nesnenin önünü geçici olarak kapatırsa, nesneye olan mesafe ani şekilde değişirse veya arka planda yeterli kontrasta sahip başka nesneler varsa, AF genellikle yanlış nesneye odaklanır veya odağı tamamen kaybeder. Bunu önlemek için nesneye göre sabitleme zamanı uzun (5), normal (3) veya kısa (1) olarak ayarlanabilir (CSM a:3). Doğa fotoğrafçılığında bu süreyi genellikle normal ve uzun aralığında ayarlamalısınız ki fotoğraf makinesi beklenmedik biçimde çerçeveye giren bir nesneye odaklanmasın. Spor fotoğrafçılığında ise sabitleme süresinin kısa ila normal aralığında ayarlanması hareketin olduğu bölgenin hızlı odaklanması için uygun olacaktır. Aslında bu konu aksiyon çekimlerini sevenler için önemli bir detaydır. CSM a:3 ayarında belirlenen Uzun/Normal/Kısa/Kapalı vb gibi ayarlar AF sisteminin takip ettiğiniz objenizi netleme hızını da doğrudan belirler. Eğer siz bu değeri (a:3) "Uzun" seçtiyseniz; odak noktanız dışında çerçeveye giren veya objenizin önüne geçen başka bir obje algılandığında, sistem 5msn bekleyecek, eğer yeni obje hala odak içindeyse odağı ona kaydıracaktır. Değilse ilk odakladığı noktayı odaklamaya devam edecektir. Yani siz a:3 değerini ayarlamakla bu süreyi belirlemiş oluyorsunuz. Eğer çok hızlı hareket eden bir objeyi odaklayıp takip ediyorsanız ve a:3 "Uzun" ayarladıysanız odaklama hızınız 5msn aralıklarla yenileneceğinden, AF sistemi odağınızı bu sürenin aşımında kaybedebilir. Bu ayar o nedenle aksiyon fotoğrafçıları için çok önemlidir.

Bu yazıda DSLR kameralarda özellikle de Nikon markasındaki otomatik netleme sisteminin nasıl çalıştığını ve kamerada bulunan netlik noktası, netlik noktası türleri, netlik modları ve otomatik netlik (AF) alan modları hakkında bilgi vermeye çalışacağım. Umarım konuyu merak eden arkadaşlara yardımcı olur... www.mansurovs.com' dan Türkçeye çevrilmiştir. OTOMATİK NETLEME SİSTEMİ (AF) NASIL çALIŞIR Kameralarda otomatik netleme (AF) sistemi Aktif ve Pasif olmak üzere 2 gruba ayrılır. AKTİF AF SİSTEMİ Bu sistemde kamera kızılötesi ışınları cisme gönderir ve cisme çarparak geri dönen ışınlar sayesinde cisimle kamera arasındaki mesafe hesaplanır ve cisme olan netlik bu bilgiye göre yapılır. Ancak düşük ışık koşullarında maalesef çalışmaz. Bu sistem durağan ve 4-6 metre gibi mesafelerdeki cisimlerin fotoğraflanmasında kullanılmaktadır. Hareketli cisimlerin netlenmesinde kullanılmamaktadır. Canon ve Nikon kameralarda AF yardımcı ışığı ile yapılan çekimlerde Aktif AF sistemi kullanılmaktadır. PASİF AF SİSTEMİ Bu sistem Aktif AF sisteminden çok farklı çalışmaktadır. Faz Algılama denilen sistemle (Phase Detection) lensten geçen ışığın özel bir algılayıcıya veya kameranın kendi görüntü alıgılayıcısına düşürüldüğü Kontrast Algılama (Contrast Detection) denilen yöntemi kullanılmaktadır. Kontrast algılama ile netlik nasıl yapılıyor? Kamera fotoğrafı çekilecek konudaki kontrast’ın en yoğun olduğu yeri arar. Kontrastın yüksek olduğu yer nettir. Eğer bulamazsa karedeki başka noktalardaki kontrast yerleri arar. Bu ise Pasif AF sistemin netliği yapabilmesi için yeterli kontrastın olması gerektiği anlamına geliyor. Lens, tek renkli veya pürüzlü bulanık bir yüzeyde netliği aramaya başladığında netlik başarısız olur. çünkü kameranın netlik yapması için cismi kenarı ile birlikte daha doğrusu kenardaki kontrastı algılaması gerekir. Gelişmiş DSLR kameralar hem Faz hemde Kontrast algılamaya yöntemlerini, gerektiği zaman kullandıkları halde tüm aynasız kameralar, bas-çek dediğimiz ayarsız otomatik ve video kameralar sadece kontrast algılayarak netliği yaparlar. Kontrast algılama ile yapılan netlikte ışığın direkt olarak görüntü algılayıcısına gelmesi gerekir. DSLR kameralarda bulunan arka LCD’den çekim yapılmak istendiğinde (Liew-View) kamera aynasını yukarı kaldırır ve algılayıcıya ışığı direkt olarak göndererek bu fonksiyonu yerine getirir. Kontrast algılama sistemi daha çok durağan konuların netlenmesinde kullanılırken Faz algılama sistemi ise hareket eden konuların netlenmesinde kullanılmaktadır. Kontrast algılama sistemi özellikle çoğu zaman düşük ışık koşullarında Faz algılamaya göre daha hassastır. Faz algılama yöntemi kullanan DSLR kameralarda netliği yapmak için bir veya daha çok netlik noktası seçmek zorundayken, kontrast algılamalı sistemde tüm karedeki (en uç köşeler dahil) kontrast algılanarak daha esnek netlik yapılır. DSLR kameralarda arka LCD’ den yapılan çekimlerde kullanılan kontrast algılama yönteminin dezavantajı son derece yavaş olmasıdır. DSLR kameralarda video çekiminin giderek önem kazanması nedeniyle bu yavaşlığın üreticiler tarafından ilerde düzeltileceğini düşünülmektedir. DSLR kameranızın önünde AF yardımcı ışığı varsa bu Aktif AF sisteminin bir parçası değildir. Tıpkı flaşta olduğu gibi konunuzu aydınlatırlar ve kameranın Pasif AF sisteminden faydalanır. NETLİK NOKTALARI Netlik noktaları vizörünüzden baktığınızda gördüğünüz küçük içi boş kare veya noktalardır. üreticiler giriş seviyesi ve profesyonel seviye kameraları birbirinden ayırmak için farklı AF sistemleri kullanmaktadırlar. Profesyonel seviye DSLR kameralarda bu netlik noktaları çeşitli ayar seçenekleriyle ayarlanabilen gelişmiş özellikler barındıran ve çok sayıda noktadan oluşurken, giriş seviyesi DSLR modelleri temel AF gereksinimlerini karşılayacak şekilde ve az netlik noktası içerecek şekilde tasarlanmaktadırlar. Bu netlik noktaları Faz algılamanın bir parçasıdırlar ve herbir netlik noktasındaki kontrast kamera tarafından algılanmaktadır. Netlik noktalarının yerleşimi ve sayısı sadece kamera üreticilerine göre değil kamera modeline göre de değişmektedir. Yukarıda solda gördüğünüz üzere Nikon D5000’ de 11 tane netlik noktası ve sağda Nikon D300s’ de ise 51 tane netlik noktası bulunmaktadır. Büyük fark netlik noktasının sayısındadır. Peki netlik noktası sayısı önemli midir? Elbette ama tek başına yeterli değildir. Eğer netlik nokta sayınız fazlaysa kompozisyonunuzu yapıp, karenin özel bir kısmına netlik yapmak istediğinizde; Kamera özellikle hareketli bir konuyu (spor ve vahşi hayat konuları için son derece uygundur) bu farklı netlik noktaları arasında takip etmek için kullanır. Oysaki netlik noktalarının tamamı fark yaratmazlar. Farkı yaratan netlik noktasının türüdür. NETLİK NOKTASI TüRLERİYukarıda açıklandığı üzere sadece netlik noktası sayısı AF sistemlerinde önemli bir faktör değildir. Bunun yanı sıra netlik noktasının türü de hassas sonuçlar almak için son derece önemli bir konudur. 2 Tür netlik noktası algılayıcısı vardır. 1-) Dikey tip 2-) çapraz tip Dikey tip algılayıcı boyutsal ve sadece dikeydeki kontrastı algılar. çapraz tip algılayıcı ise 2 boyutludur ve hem dikey hemde yataydaki kontrastı algılarlar. Ayrıca çapraz tip algılayıcı dikey algılayıcıya göre daha hassastır. Bu ne anlama geliyor. Kameranızın AF sistemindeki çapraz tip algılayıcı ne kadar fazlaysa netlik o kadar hassas ve daha iyi yapılacak demektir. Bu nedenle yeni kamera duyurusu yapıldığında; kamera modeliyle ilgili tipik olarak şunlar söylenir. Bu kamerada X tane netlik noktası ve Y tane çapraz tip netlik algılayıcısı bulunmaktadır. üreticiler yeni kamera özelliklerini belirtirken netlik noktası sayısını ve özellikle çapraz tip algılayıcı sayısı fazlaysa gururla belirtirler. örneğin Nikon D7000’ de 39 tane netlik noktası ve 9 tane çapraz tip algılayıcıya sahiptir. Bu demektir ki 39 tane netlik noktası var ve bunlardan 9 tanesi çok hassas. Kamera alacağınız zaman ve özellikle spor ve çok hızlı vahşi hayat fotoğrafı çekecekseniz bu konuya çok dikkat etmeniz gerekir. AF PERFORMANSI ETKİLEYEN DİĞER FAKTöRLER Yukarıda toplam netlik noktası sayısının ve türünün çok önemli olduğunu gördük. Oysaki bu 2 konu hassas netlik için yeterli değildir. AF performansını ciddi olarak etkileyen diğer bir faktörde ışığın miktar ve kalitesidir. Şimdiye kadar kameranızın AF sisteminin gün ışığında ve parlak ışık koşulları altında çok mükemmel sonuçlar verdiğini ve iç mekanda az ışıkla mücadele etmeye başladığınızda ise size ızdırap verdiğini biliyorsunuz. Durum neden böyle? çünkü düşük ışık koşullarında kameranızın kontrastı algılaması çok zordur. Pasif netleme sisteminin lensten geçen ışığa güvendiğini hatırlayın. Eğer ışığın kalitesi zayıfsa, bu durum netlik performansına yansır. Işığın ve lensin kalitesinden konuşalım; AF performansı etkileyen en önemli faktörlerden biri lensin kalitesi ve en büyük diyafram açıklığıdır. Eğer elinizde eski bir lens varsa ve bu lensin merceklerinde fiziksel olarak küf mantarı, kir, içerde çok fazla toz ve öne/arkaya netleme problemleri bulunuyorsa AF performansınızın size ızdırap vereceği kesindir. Lensin açıklığına gelince diyafram açıklığı f/2,8 olan profesyonel seviye lenslerin f/5,6 lenslere göre daha hızlı olması bir nedendir. Tüm dijital kameralarda netlik diyafram en açık değerdeyken yapılır. Diyaframı f/16’ ya aldığınızda; netlik yine en açık diyafram üzerinden yapılır ve f/16 değerini ancak fotoğraf çektiğinizde kamera ölçtüğü diyafram (f/16) ve perde hızı değerlerini uygular ve ancak o zaman bu değeri alırsınız. Bu nedenle f/1,4 gibi çok hızlı lensler dışındaki diğer lenslerle AF performansı açısından büyük diyafram değerleri kullanmak daha iyi sonuçlar vermektedir. AF performansı açısından lenslerin en açık diyafram değeri f/2,0 veya f/2,8 arasında olması idealdir. F/5,6 gibi küçük diyafram değerleri olan lenslerle netlik yaparken lensin içinden geçen ışık miktarı az olduğu için netlik çok zor gerçekleşmektedir. Ayrıca f/1,4 gibi çok açık diyafram değerleri ile çalışmak hem AF performansını olumsuz yönde etkilemekte hemde çok sığ alan derinliği sağlamaktadır. Son olarak bir kamerada bulunan AF sisteminin kalitesi ve sağlamlığı son derece önemli bir etkendir. örneğin spor ve vahşi hayat fotoğrafı çeken profesyoneller için geliştirilen Canon 1D Mark III piyasaya ilk çıktığında yaşanan korkunç AF problemleri nedeniyle birçok kullanıcı bu olaya çok sinirlenmiş ve Canon’ un bu hatasını bir yazılımla düzeltmesini beklemişlerdi. Birçoğu bu nedenle Canon’ u bırakıp Nikon’ a geçmişti. Kamera tüm AF özelliklerini barındıracak şekilde üretilmişti ama AF sistemi çalışması gereken şartlar çalışmıyordu. Eğer en iyi AF performansı verecek modern DSLR kamera arıyorsanız ve özellikle spor ve vahşi hayat fotoğraflamak amacınız varsa Nikon ve Canon size çok gelişmiş ve sağlam AF sistemleri sunmaktadırlar (Diğer üreticiler ise onlara çok yakın sistemler geliştirerek, bu teknolojileri bir şekilde yakalamaktadırlar). DSLR NETLİK MODLARI Günümüzde, Birçok kamera çeşitli durumlar için bir sürü farklı netlik modlarına sahiptir. Fotoğrafını çekeceğiniz konu durağan bir portre olabildiği gibi koşan bir insan veya havada uçan bir kuşda olabilmektedir. Durağan konuları fotoğraflarken önce netlik yapar sonra fotoğrafı çekeriz. Eğer konunuz hareket ederse o zaman netliği tekrar yapıp fotoğrafı tekrar çekersiniz. Eğer konunuz sürekli hareket ediyorsa; Kameranızın bu harekete göre netliği otomatik olarak tekrar yapması gerekir. İyi haber DSLR kameranızda bu tip durumlarda kullanmak üzere çeşitli fonksiyonlar bulunmaktadır. Şimdi bu detayları inceleyelim. TEK NETLİK MODU (SINGLE AREA FOCUS MODE) AF-S Tek alan AF; Nikon tarafında AF-S, Canonda ise “One Shot AF†olarak bilinir. Vizörünüzdeki netlik noktalarından birini netlik yapmak için seçersiniz ve kameranız da sadece bu noktadaki kontrasta bakar. Deklanşöre yarım basılı tuttuğunuzda veya bu fonksiyonun özel olarak yapılması için atanmış bir AF tuşuna (eğer varsa) bastığınızda; Eğer konunuz hareket ediyorsa kamera öncelikle netlik yapmaya gayret eder. Netliği yapamazsa, siz deklanşöre basmaya devam etseniz bile kilitlenir netleme yapmaz. Bu modda kameranız fotoğrafı çekmeden hemen önce konunuza netliği yapar ve kilitler. Eğer netleme yapılmadan konunuz hareket ederse veya netleme başarısız olursa deklanşöre bastığınızda fotoğraf çekemezsiniz (netlik olmadığı için). Nikon D300s gibi bazı kameralarda AF kullanıcı menüsünde bulunan netlik tam yapılmadan bile fotoğrafı RELEASE (çek) seçeneğini seçerseniz, netlik tam yapılmadan da kameranız fotoğrafı çeker. AF-S moduyla ilgili bir kaç şeyi daha not edelim. Kameranıza kızılötesi AF yardımcı aydınlatması bulunan harici bir flaş taktığınızda; Bu aydınlatmanın çalışması için kameranın AF modunun AF-S ‘ye ayarlanmış olması gerekir. Kameranızın önündeki AF yardımcı aydınlatma ışığı da yine AF-S modunda çalışır. SüREKLİ NETLİK / AI SERVO FOCUS MODE (CONTINUOUS FOCUS MODE) AF-C Tüm modern DSLR kameralarda bulunan ve markalara göre adına Nikonda sürekli çekim (AF-C) ve Canonda ise “AI SERVO†denilen netleme modudur. Bu modda kameranız hareket halindeki konunuzu izler ve bu mod özellikle vahşi hayat ve durağan olmayan konular için uygundur. çalışma prensibi ise; Konunuzun hareketini analiz eder, yani konunuzun nerede olacağını tahmin ederek netliği cismin olacağını tahmin ettiği son noktaya yapar. Sürekli netlik modunun güzel özelliği, eğer konunuz hareket ederse, netliği ona otomatik olarak yapar. Sadece parmağınızı deklanşöre yarı basılı tutmak yada bu işlem için özel olarak yapılmış bir AF tuşuna (eğer varsa) basılı tutarak kameranızın konunuzu izlemesini sağlayabilirsiniz. Tek alan AF (AF-S) ile sürekli alan AF (AF-C) modunu karşılaştıracak olursak; Sürekli AF modu genellikle ayarlanabilen (özellikle üst sınıf DSLR modellerinde) ve konuyu tek nokta veya çoklu nokta ile izleme fonksiyonu gibi karışık konuları içermektedir. TEK/SüREKLİ KARIŞIK MOD (SINGLE / CONTINUOUS HYBRID MODE) AF-A Bazı kameralar Nikon’un AF-A ve Canon’un “AI FOCUS AF†dediği basit olarak; kameranın tek nokta netlik ile sürekli netlik modları arasında geçiş yapabildiği moddur. çalışma şekline gelince; Kamera konuya netliği hareketsizken yapar ve konunuz hareket ederse otomatik olarak sürekli netlik moduna geçerek netliği takip eder. Alt sınıf Nikon DSLR kameralarda kameranın AF sistemi için varsayılan bu mod (AF-A) birçok durumda çok işe yaramaktadır. Bu mod yeni başlayanlar için geliştirilen bir mode olduğundan üst sınıf modellerde bulunmamaktadır. TAM ZAMANLI OTOMATİK NETLEME (FULL-TIME SERVO FOCUS MODE) (AF-F) Bu yeni netleme sistemi AF-F adında Nikon’ un yeni geliştirdiği ve video özelliğinde ön izlemeli çekim devam ettiği sürece netlik yapan sistemin adıdır. Hızlı konuları netlemede çok iyi değil ama gelecekte çok iyi olacak gibi görünüyor. Nikon’un bu özelliği daha hızlı ve daha kullanışlı hale getirmesi gerekli. AF ALAN MODLARI DSLR kamera üreticileri fotoğrafçıların çekecekleri konuya göre seçecekleri AF-S, AF-C, AF-A ve AF-F gibi bir sürü otomatik netlik modlar geliştirmişler. Bunlar zaman zaman kullanıcıların kafalarını karıştırabilmektedir. Birçok giriş seviyesi ve yarı profesyonel kameralar bu fonksiyonları menülere eklerken D300s, D700, D3s, D3x gibi profesyonel kameralar ise bu fonksiyon için kameranın arka tarafına bu modları seçen düğme tasarlamışlardır. Peki bu modlar ne işe yarıyor. Şimdi sırayla bu konuyu inceleyelim. TEK NOKTA AF ALAN MODU (SINGLE POINT AF AREA MODE) Nikon’da “Tek Nokta†ve Canon’da “Manuel AF Nokta†denilen tek nokta AF alan modunu seçtiğinizde; Kamera, sadece vizörde görerek seçtiğiniz bu noktaya netlik yapar. Eğer netlik noktasını yukarı, aşağı, sağa, sola değiştirdiğinizde kamera, seçtiğiniz noktada bulunan kontrast dikey ve çapraz tip algılayıcılar tarafından algılanarak netlik sadece o noktaya ayarlanır. Bu mod genellikle manzara, mimari ve diğer durağan konuları fotoğraflamak için daha uygundur. DİNAMİK AF ALAN MODU (DYNAMIC AF AREA MODE) Nikon’ da “Dinamik†Canon’da ise “Genişletilmiş Netlik Noktası†denilen bu modda vizörde gördüğünüz netlik noktalarından birini seçiyorsunuz ve kamera bu istediğiniz noktaya başlangıçta netlik yapıyor. Yani başlangıçta tek noktaya netlik yapılyor ve eğer konunuz hareket ederse; Kameranız seçtiğiniz netlik noktasının çevresindeki netlik noktalarından faydalanarak, konunuzun hareketini izler ve konunuza olan netliği korur. Bu sırada kameranızı konunuzun hızına uygun şekilde hareket ettirerek konunuzu başlangıçta seçtiğiniz netlik noktalarına mümkün olduğu kadar yakın olduğuna emin olmaya çalışırsınız. Dinamik alan netleme sistemi kuşlar gibi hızlı hareket eden konularda kullanmak için çok iyidir. çünkü kuşları uçarken netlemek çok zordur. Yüksek model DSLR kameralarda tüm netlik noktalarından seçtiğiniz bir grubu bu tür çekimler için kullanma şansınız vardır. örneğin Nikon D7000 modelinde Dinamik netlik modunda netlik noktalarını 9, 21 ve 39 adet gruplara bölerek kullanmak mümkün olmaktadır. Eğer fotoğrafını çekeceğiniz konuyu kadrajın ufak bir parçasında izlemek istiyorsanız Dinamik AF modunu 9 tane netlik noktasına, tüm karede izlemek istiyorsanız o zaman Dinamik AF modunu 39 tane netlik noktasını izleme fonksiyonuna ayarlayabilirsiniz. 3D İZLEME MODU (3D TRACKING MODE) Son olarak Nikon’un bir çok modelinde; Netliği baştan sizin seçtiğiniz bir noktaya yapan ve konunuz hareket ettiğinde ise kameranın hareket eden konunuzu izlediği “3D İzleme Modu†bulunmaktadır. Bu modun özelliği; netliği ayarladığınız noktadaki renkleri okuyan özel bir algoritma kullanmasıdır. Yani sizin izlenmesini istediğiniz yerdeki rengi hafızasına alarak o renk karede nereye giderse oraya netlik yapmaktadır. En büyük avantajı konu hareket ettiği zaman netlikle uğraşmayıp, konunuzun kadrajınızdaki kompozisyonunu tekrar yapabilmenize olanak vermesidir. örneğin havada uçan siyah kuşların arasında bir tane beyaz kuş varsa ve onu izlemeye aldıysanız; kuş veya kameranız hareket ettiğinde sistem netliği korur ve size değişen duruma göre yeniden kadraj yapma şansı verir. İzleme Modu ve Dinamik Netlik Alan Modu arasındaki fark; Dinamik netlik alan modunda 9 veya 21 nokta için netliğin izlenmesini istediğiniz durumda ortaya çıkıyor. Eğer konunuzun netliğinin takip edilmesini istediğiniz 9 veya 21 noktalı izlemeyi seçtiyseniz; Konunuz bu noktaların dışına çıkarsa, kameranız konunuzu izlemeyemiyor. Ancak 3D izleme fonksiyonu ise konunuz seçtiğiniz netlik noktasından çok farklı bir yere gitse bile kameranız tüm karedeki seçilebilen noktaları tarayarak konunuzun en son nerede ise o netlik noktasını göstererek izleyebiliyor. OTOMATİK AF ALAN MODU (AUTO AF AREA MODE) Nikonda “Auto-Area AF†ve Canon da ise “Automatic AF Point Selection†denilen "Gör ve çek" diyebileceğimiz netliğin yapıldığı yöntemdir. Neyi fotoğrafladığınıza bağlı olarak, kamera netliği yapar. Karedeki insan teninin rengini algılayarak netliği öncelikle ona yapan çok güzel karmaşık bir teknoloji kullanmaktadır. Eğer karede birden fazla insan teni algılarsa, o zamanda netliği kameraya en yakın olana yapar. Eğer karede bir insan yoksa, kamera bu seferde kendisine en yakın ve en büyük nesneye netlik yapar. Bu modda kamera kendisinin netlik yaptığı noktayı ekranda sizin görüp onaylamanız için gösterir ve deklanşöre bastığınızda ise netliği oraya yapar. DİĞER AF ALAN MODLARI Piyasaya yeni çıkan Nikon D7000 gibi kameralara “Yüz Tanıma AFâ€, “Geniş alan AFâ€, “Normal Alan AF†ve video çekimi için geliştirilen “Konu İzleme AF†yani AF-F gibi bazı otomatik netlik modlar geliştirilmiştir. Bu modlar büyük bir ihtimalle Nikon’un gelecekteki DSLR modellerinde kullanacağı video yeteneğini daha da iyileştirmek için geliştirdiği özelliklerdir. Bu özelliklerin hem kameraya has bir özellik olması hemde büyük bir ihtimalle yeni modeller çıktıkça bu özellikler değişeceği için tek tek detaya girilmeyecektir. www.mansurovs.com sitesinden çeviren ümit Alper TüMEN