Fotoğraf makinalarında kullanılan modern diyaframlarda, merkeze yaklaştıkça kapanan, çevreye doğru açılan daire şeklindeki levhaların hareketleriyle objektif açıklığı sağlanabilmektedir. Sanayide iki ayrı vasatın arasında mutlak bir geçirmezlik gerekli görülen cihazlarda, bu geçirmezliği temin eden, kimyasal ve fiziki tesirlerle bu özelliğini kolay kaybetmeyen maddeler kullanılır. Bunlara da diyafram ismi verilmektedir.

Kısaca ve anlaşılır şekilde anlatacak olursak fotoğraf çekildiği anda lensteki açıklıktır. Bunu yandaki fotoğrafa bakarak rahatça anlayabilirsiniz.Fotoğraf çekmek istediğinizde, deklanşöre bastığınızda ışık ışınları lensin izin verdiğiniz diyafram aralığından geçer ve sensörünüzde görüntüyü oluşturur. Yani ayarlarladığınız diyafram değeri, deliğin büyüklüğünü belirtir; bu da basit olarak ne kadar ışık istediğinizdir. Delik ne kadar büyük olursa o kadar fazla ışık sensöre düşer.

Diyafram değerleri genellikle f-stoplarla ölçülür. Lenslerin de üzerinde mutlaka diyafram değerleri yazılır. Örneğin Canon EF 135mmf/2.0 L USM veya Nikon 24-85 f2.8-4D AF… Örnekteki Canon 135mm lens f2 sabit diyaframa sahipken Nikon 24-85 lens 2.8-4 aralığında diyafram belirtmiştir. Sabit diyaframa sahip lenslerin daha hızlı netleme yaptığını belirtelim, bu konuyu ileride daha detaylı göreceğiz.

Diyafram değerleri nasıl ilerler?

f/1, f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, f/22, f/32 şeklinde ilerler. Bu değerler 1 f-stop değerini belirtir. Yani f-stop değeri ışığın 2 kat artacağını veya azalacağını belirtir. Yani f2.8 değerinden f4 değerine geçerseniz 1 stop daha düşük pozlama yapmış olacaksınız. Bunu kompanse edebilmek için enstantane değerinizi 1 stop yavaşlatabilirsiniz.

Diyaframın alan derinliğine etkisi nasıldır?

Diyaramın en önemli ve en etkili kullanım alanlarının başında alan derinliği gelmektedir. Diyaframı ne kadar fazla açarsanız o kadar sığ alan derinliği elde edersiniz. Üstteki fotoğrafta diyaframın alan derinliğine etkisini net şekilde görüyoruz. Aynı lens kullanılarak farklı diyaframlarda çekilmiş bir fotoğraf ve kısık diyaframda (rakam olarak daha büyük) alan derinliğinin çok fazla olduğu yani her yerin net olduğu görülüyor.

Diyafram konusunu çalışırken en çok karıştırılan yerlerden biri de açık diyafram kısık diyafram olgusudur. Çünkü en başta ters orantılıymış gibi gelir. Kısık diyafram büyük rakamları gösterirken, açık diyafram da küçük rakamları ifade eder.

Hangi durumlarda nasıl diyafram kullanılır?

Portre fotoğraflarda: Genellikle arka planı flu yapmak istendiğinden açık diyafram kullanmak gerekir.

Makro fotoğraflarda: Portre fotoğrafla benzerdir, konuyu önplana çıkarmak için açık diyafram tercih edilir.

Manzara fotoğraflarda: Genellikle her yerin net olması istenir, bunu da kısık diyafram kullanarak elde edebilirsiniz.

Gece fotoğraflarında: Işık genellikle yetersiz olduğu için alan derinliği arkaplana atılır, açık diyafram kullanılır.