Lens kalibrasyonu nasıl yapılır ?

Merhabalar,

Forumda son zamanlarda lens odaklama problemleri ve bulanık fotoğraflar çekme konularında çokça bilgi ihtiyacı olduğunu farkettim. Bu bilgi ihtiyacında olan kişilerden biri de ben olduğumdan, konuyla ilgili kapsamlı araştırmalar yaptım. Ulaştığım bilgiler ışığında yapmış olduğum ve çok faydasını gördüğüm bir çalışmayı burada paylaşmak istedim.

Ben bu çalışmamı aşağıda imza kısmındaki donanımlarım ile yaptım.

BİR ODAKLAMA PROBLEMİMİZ OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLARIZ?

 

Ekte gönderdiğim "Test Pattern 3.pdf" dosyasını bilgisayarınıza indirin ve kaliteli bir laser yazıcıdan çıktısını alın.

Aldığınız A4 çıktısını düz (pürüzsüz) bir duvara ayaktayken göz hizanıza gelecek şekilde yere paralel olarak bantlayın.

Çekim yapacağınız ortamdaki ışığın değişken olmamasına özen gösterin. Makine değişen ışık koşullarında netlemede zorlanabilir. Bu durumda sağlıklı bir sonuç elde etmeniz mümkün olmayacaktır.

 

Makinenizde şu ayarlarda olduğundan emin olun:

- AF Modu : Single Servo AF "AF-S"

- AF Area Modu : Single point "Tek nokta AF"

- Lensinizde VR özelliği varsa KAPATIN

- ISO 100

- Menü > Ayarlar > "AF ince ayarı" Kapalı olduğundan emin olun

- Makinenizde vignetting, distortion, chromatic aberration vs ayarları gibi önceden değiştirdiğiniz ayarlar varsa onları varsayılan değerlere getirin

 

Makinenizi bir üçayağa yerleştirin, denemek istediğiniz lensinizi makinenize takın (ben 50mm f/1.4G ile başladım).

üçayak üzerindeki makinenizin odağı duvarda asmış olduğunuz kağıdın tam ortasına gelecek şekilde yüksekliğini ayarlayın.

Şekil 1

 

Kadrajınız aşağıdaki "Kadraj 1.jpg" dosyasındaki gibi olacak şekilde mesafenizi ayarlayın. A4, kadrajınızı ne çok doldurmalı, ne de çok küçük kalmalı.

Kadraj 1

 

Çekim yapmak için deklanşör basışlarında titreşim yapmamak için kablolu/kablosuz uzaktan kumanda kullanın, ya da "Otomatik zamanlama" ile çekim yapın.

Canlı görüntü (Live view) moduna geçin.

Şeklin tam ortasını netleyin, bir çekim yapın.

Makinenizi ve diğer hiçbir şeyi hiç yerinden oynatmadan canlı görüntüyü kapatın (bu durumda sadece vizörden bakarak netleyebileceksiniz).

Lensinizin odaklama halkasını biraz çevirin, yani odağı bozun (bunu yaparken, makinenin oynamamasına, eğer zoom lens ile deneme yapıyorsanız zoom halkasının oynamamasına çok dikkat edin).

Vizörden bakarak tekrar şeklin tam ortasını netleyin ve bir kare çekin. Bu işlemi en 4 kez tekrarlayın. Her tekrardan önce odak halkasıyla odağı bozmayı unutmayın.

 

Çektiğiniz fotoğrafları bilgisayarınızda açık, %100 büyütün.

Canlı görüntü ile Vizör modda çektiğiniz fotoğrafları karşılaştırın. Fark görmüyorsanız odaklama probleminiz yok demektir.

Canlı görüntü modunda çektiğiniz fotoğraf aşağıdaki "LV mode.jpg" dosyasındaki gibi olmalıdır (netlemede bir hata yapılmadıysa).

LV Mode

 

Eğer Vizör modda çektiğiniz fotoğraflar aşağıdaki "Vizor mode.jpg" dosyasına benziyor ise odaklama probleminiz var demektir.

Vizör mode

 

Peki bu durumda ne yapacağız?

Kullandığımız her bir lensi kontrol edeceğiz, gerekli olanlar için kalibrasyon yapacağız.

 

LENS KALİBRASYONU NASIL YAPILIR?

 

Ekte gönderdiğim "Test Pattern 4.pdf" dosyasını bilgisayarınıza indirin ve kaliteli bir laser yazıcıdan çıktısını alın.

Aldığınız A4 çıktısını düz (pürüzsüz) bir zemine bantlayın (ben bunun için evdeki dikdörtgen bir ekmek tahtasını kullandım).

Bu düzeneği (ekmek tahtasını) bir masanın üzerinde, alt tarafı masanın size yakın kenarına en yakın (düşmeyecek) mesafede olacak şekilde masanın üstü ile yaklaşık 30 derecelik açı yapacak şekilde sabitleyin (ben arkasına kalınca 3 kitap ve onları destekleyecek ağır bir vazo kullandım. Bazı dokümanlarda 45 derece yapın diyor, ben daha hassas olması için 30 derece yaptım) . Üçayak üzerindeki makinenizi, masa düzlemine 30 derecelik açıyla yerleştirdiğiniz kağıdın tam ortasındaki (siyah zemin üzerine beyaz punto ile yazılı) "Focus" yazısının tam karşısına gelecek şekilde üçayağın yüksekliğini ayarlayın. Makineniz üçayak üzerinde yatay ve düşey konumda aynı düzlemde (terazisinde) olmalı. Üçayak ile birlikte makinenizi "Focus" yazısını netleyebileceğiniz en yakın mesafeye kadar yaklaştırın.

Şekil 2

 

Çekim yapacağınız ortamdaki ışığın değişken olmamasına özen gösterin. Makine değişen ışık koşullarında netlemede zorlanabilir. Bu durumda sağlıklı bir sonuç elde etmeniz mümkün olmayacaktır.

 

Makinenizde şu ayarlarda olduğundan emin olun:

- AF Modu : Single Servo AF "AF-S"

- AF Area Modu : Single point "Tek nokta AF"

- Lensinizde VR özelliği varsa KAPATIN

- ISO 100

- Menü > Ayarlar > "AF ince ayarı" Kapalı olduğundan emin olun

- Makinenizde vignetting, distortion, chromatic aberration vs ayarları gibi önceden değiştirdiğiniz ayarlar varsa onları varsayılan değerlere getirin

 

Makinenizi "A" moduna (diyafram öncelikli moda) alın, diyaframı kullandığınız lensin en açık diyaframına ayarlayın (ben 50mm f/1.4G lensim için diyaframı 1.4 olarak ayarladım). Perde hızını not edin (bende 1/320sn idi).

Makinenizi "M" (Manuel) moduna alın (bu durumda benim örneğimde diyafram=1.4, perde hızı=1/320sn olacak).

Çekim yapmak için deklanşör basışlarında titreşim yapmamak için kablolu/kablosuz uzaktan kumanda kullanın, ya da "Otomatik zamanlama" ile çekim yapın.

Vizörden "Focus" yazısı tam ortaya gelecek şekilde netlemeyi yapın, fotoğrafı çekin.

Çektiğiniz görüntü aşağıdaki "Normal focus.jpg" gibiyse, yani "This text should be ..." ile başlayan yazı en net, onun üzerinde ve altında kalan kısımlar eşit oranda netlikten bulanık olmaya başlıyorsa problem yok demektir.

Normal focus

 

Çektiğiniz görüntü aşağıdaki "Back focus.jpg" gibiyse, yani "This text should be ..." ile başlayan yazının üzerinde kalan kısımlar net, yazı ve altında kalan kısımlar bulanık ise Back focus probleminiz var demektir. Makineniz/lensiniz, sizin vizörden netlediğiniz alanın aslında daha uzağını netliyordur, odak kaçıklığı vardır.

Back focus

 

Çektiğiniz görüntü aşağıdaki "Front focus.jpg" gibiyse, yani "This text should be ..." ile başlayan yazının altında kalan kısımlar net, yazı ve üstünde kalan kısımlar bulanık ise Front focus probleminiz var demektir. Makineniz/lensiniz, sizin vizörden netlediğiniz alanın aslında daha yakınını netliyordur, odak kaçıklığı vardır.

Front focus

 

Back ya da Front focus probleminiz varsa nasıl gidereceksiniz?

 

Yukarıda kullandığınız düzeneği ve ayarları hiç bozmadan aşağıdaki işlem adımlarını takip edin.

Makinenizde; Menü > Ayarlar > "AF ince ayarı" Açık duruma getirin.

Front focus probleminiz varsa, yani makineniz/lensiniz olması gerekenden daha yakını netliyorsa; "Varsayılan" değeri artı yönde arttırın. Ben bu durumda sırasıyla +5, +10, +15 ve +20 yaparak her defasında bir (toplamda 4) kare çektim. Her işlem başında odaklama halkasından odağı bozun (ki her çekimde makinenizin AF mekanizması yeniden netlesin). Duruma göre netliğe en yakın olanı ("Normal focus.jpg" e en yakın olanı) seçtim. Varsayalım ki bu değeri en iyi +10 iken yakaladıysam, yukarıdaki işlemi +5 ile +15 arasında her adımda birer birer arttırarak toplamda 11 kare çekerek tekrarladım. çektiğim her fotoğrafı teker teker kontrol ettim. En ideal ayarı buldum ve "Varsayılan" kısmını bu değere ayarladım ve kaydettim.

 

Aynı işlemi Back focus için bu kez (-) değerler için tekrarlayın ve en ideal ayarınızı kaydedin.

Yukarıdaki işlem adımları her bir lensiniz için en başından başlayarak tekrarlayın.

 

Zoom lenslerimizi nasıl kalibre edeceğiz?

 

Zoom lensler için önerilen yöntem en sık kullandığınız odak uzaklığında bu işlemleri yapmanız ve ayarları bu odak uzaklığına göre kaydetmeniz şeklindedir.

 

Peki her odak uzaklığında eşit oranda kullanıyorsanız ne olacak? Bu durumda; en yakın ve en uzak odak uzaklıklarında bulduğunuz ideal ayarların ortasında bir değeri en ideal ayar olarak almanız öneriliyor.

 

Test Pattern 3.pdf

 

Dosya sınırını geçtiğimden buradan devam ediyorum.

Test Pattern 4.pdf

Lens kalibrasyonu sonucunda makineniz takmış olduğunuz lensleri otomatik olarak tanıyacak ve kalibre ettiğiniz ayarlar ile çekim yapmanızı sağlayacaktır.

Siz bu yeni ayarlarınızla devam etmek istiyorsanız;

Makinenizde; Menü > Ayarlar > "AF ince ayarı" Açık durumda kalmalıdır.

 

Zoom lenslerin kalibrasyonu konusunda Canon gövdelerin bir avantajı var.

Canon gövdelerde zoom lensler için en yakın ve en uzak odak aralıklarında 2 ayrı kalibrasyon değeri girmenize olanak sağlıyor. Yani, örneğin 70-200mm lens kullanıyorsanız; önce 70mm'de yukarıdaki işlemleri yapıyorsunuz ve ayarınızı belirliyorsunuz, ardından 200mm'de aynı işlemleri yapıp o ayarı da gövdeye tanıtıyorsunuz. Böylece Canon gövde eğer siz 135mm'de çekim yapacaksanız, belirlemiş olduğu iterasyon algoritması ile, önceden yapmış olduğunuz ayarları baz alarak 135mm için ideal değeri kendi belirliyor. Güzel bir özellik, inşallah Nikon mühendisleri de bunu görürler.

 

Ama Nikon gövdelerde lens kalibrasyonunu yapmak bana Canon'a nazaran çok daha kolay geldi. Belki alışkanlıktandır, bilemiyorum.

 

Benim toplam 5 adet lensimden sadece 2 tanesi için kalibrasyon ihtiyacım oldu.

• AF-S Nikkor 50mm f/1.4G için -9
• AF-S Nikkor 70-200mm f/2.8G ED VRII için -4 (200mm için, çünkü ben bu lensimi en çok 200mm'de kullanıyorum)

değerlerlinde kalibrasyon gerekti.

 

Dikkat edilirse kalibrasyon probleminiz olabilir derken hep makineniz/lensiniz ifadesini kullandım. Bunun özel bir nedeni var aslında. Biz hep Lens kalibrasyonu diyoruz ama aslında kalibrasyon gerektiren belki de kullandığımız gövdedir. Yani odaklama hatası yalnızca lensten kaynaklanmayabilir, bazen gövde de hatalı odaklıyor olabilir, bazı durumlarda her ikisi de olabilir.

 

Odaklama hatasının gövdeden mi yoksa kullandığımız lensten mi kaynaklandığını kendi başımıza net olarak anlamamız pek o kadar kolay değil.

Bunu kendi başımıza tespit edebilmemiz için birkaç ilkel yöntem var aslında:

 

Yöntem 1:

Öncelikle referans alabileceğimiz farklı bir gövde ya da lens olmalı. Eğer ayarlarından emin olduğumuz bir gövde varsa, önce deneyeceğimiz lensi bu makineye takarak yukarıdaki işlem adımlarını uygulamak gerekiyor. Ardından aynı lensi kendi gövdemize takarak işlemi tekrarlamamız gerek. Her iki durumda aynı sonuç alıyorsak gövdemizde problem yok denilebilir.

 

Yöntem 2:

Elimizde referans olarak alabileceğimiz ne bir gövde ne de lens yoksa ve tüm lenslerinizle yaptığınız denemelerde örneğin devamlı (-) yönlerde ayarlar gerekiyorsa, bu durumda şunu düşünmek gerek; tüm lenslerinizde hep back-focus problemi olma ihtimali ile makinenizde bu problemin olma ihtimali nedir? Ne kadar çok lens ile deney yaparsanız, o kadar gerçeğe yakın sonuç çıkacaktır.

 

Ama lenslerinizin bir kısmı hiç ayar gerektirmiyor, bir kısmı ayar istiyorsa; makinenizde problem yok denilebilir. Gerçekten de öyle midir?

Diyelim ki benim gibi 5 adet lensiniz ve 1 adet D800 gövdeniz var.

Denemeleri yaptık ve tıpkı benim gibi 2 adet lensinizde (-) yönde ayar gerekti.

Diğer 3 lensim ayar istemedi. Bu benim D800 gövdemi temize mi çıkarıyor? Hayır.

Belki benim gövdemde aslında front-focus problemi var ve olması gerekenden daha önünü netliyor, bu da diyelim ki +5 değerinde olsun.

Sorunsuz zannettiğim lenslerimde de -5 kadar back-focus problemim varsa, aslında şanş eseri gövdemdeki +5 yöndeki kaçıklık, lenslerimdeki -5 yöndeki kaçıklık ile birleşip doğru yeri odaklıyordur.

Sorunlu olan yukarıda bahsettim 50mm lensim aslında -9 değil, -14 kaçıklık vardır ve 70-200mm lensimde -4 değil, -9 kaçıklık vardır. Ama makinemdeki +5 kaçıklık nedeniyle -9 ve -4 ayar istiyordur.

Farkındayım, karışık oldu biraz.

 

Aslında eğer bir odaklama problemi tespit ederseniz, tüm lenslerinizle birlikte makinenizi bir ustaya götürüp kontrol ettirmeniz en doğru, akılcı ve kesin yöntem olacaktır. Bu işlem gerçek bir usta için çok zor değildir, ustasına bağlı.

Nokta.

Sebahattin bey, elinize sağlık.

Teşekkür ederim Murat bey.

Elinize sağlık. Faydalı bilgiler.

Rica ederim, umarım faydası dokunur.