Emin İpek

EZBER BOZAN RICOH Analog makinelerin icadıyla başlayan ve de sayılar makinelerle de devam eden alışageldiğimiz bir makine yapısı var. Özellikle değişebilir lensli makinelerden söz edersek, makine iki parçadan oluşuyor. Gövde ve lens. Gövdede filim ya da sensör, perde, ayna ve diğer elektronik aksamla birlikte kontrol mekanizmaları yer alırken; lenste de diyafram yer alıyor. 2009 yılının sonbaharında, sıra dışı ve butik ürünleriyle tanınan Japon RICOH firması, ezberleri bozan, herkesi ters köşeye yatıran, tüm fotoğraf dünyasını hayrete düşüren GXR sistemini tanıttı. Sistemin şaşırtıcı özelliği, objektifle birlikte algılayıcının da değişmesidir. Aslında son derece güvenilir ve hızlı bir şekilde değişebilen sistemin parçaları, fotoğraf dünyasının alışık olmadığı bazı özellikleri bünyesinde barındırdığı için ilginçtir. Küçük boyutlarda fotoğraf makinesi kullanışlılığına sahip olan GXR sistemi bir gövde ve bu gövdeye takılabilen objektif modülünden oluşur. Söz konusu objektif modülü yalnızca objektifi değil, diyaframı, örtücüyü, algılayıcıyı, Analog/Dijital çeviriciyi, RAW dosya işlemcisini, otomatik netleme motorunu, görüntü sabitleyicisini ve geçici belleği de barındıran derli toplu yapıda bir birimdir. Bu birim sürgülü bir sistemle gövdeye kolayca takılmaktadır. Gövdede ise kontrol düğmeleri, izleme ekranı, JPEG işlemcisi, JPEG ve RAW dosya yaratıcısı, canlı izleme işlemcisi, tüm ara birim bağlantı yuvaları, ses bağlantı noktaları, pil, iç bellek ve SD bellek kartı yuvası gibi birimler bulunur. İsteğe bağlı bir donanım olan elektronik bakaç da yine gövde üzerine takılmaktadır. Malzeme kalitesi üst düzeyde olan GXR sisteminin görüntü kalitesi kullanılan objektif modülüne göre değişmektedir. Odak uzaklığı sabit objektif kullanan modüller APS-C boyutunda algılayıcılar kullanırken, zoom objektifler daha küçük boyutlu (1/1.7 inç ya da 1/2.3 inç) algılayıcılara sahiptir. Elbette zoom objektiflerin çok elemanlı yapıları ve küçük algılayıcı boyutları bir araya geldiğinde görüntü kalitesi “küçük boyutlu fotoğraf makinesi” kategorisine inmekte, sabit odaklı objektiflerin performansı ile APS-C formatındaki algılayıcıların büyük boyutu bir araya geldiğinde ise görüntü kalitesi DSLR modellerle kıyaslanmaktadır. Bazı modüllerde CMOS, bazılarında ise CCD algılayıcı kullanılmaktadır. GXR sisteminin hitap ettiği kullanıcı kesimi, fotoğraf bilgisi ve alım gücü yüksek ciddi fotoğraf amatörleridir. Yani GXR sistemi çok yaygın olarak kullanılacak bir sistem değil, daha çok “butik” olarak adlandırılabilecek bir sistemdir. Az sayıda seçkin fotoğrafçının kullanımı hedeflenmektedir. İki sene içinde sistemin 4 farklı objektif modülü bulunmaktaydı ve bunların 35 mm’deki eşdeğer odak uzaklıkları 24mm ile 300mm arasında değişmekteydi. Sınırlı sayıda objektif seçeneği, GXR sisteminin yaygınlaşmasının önündeki en önemli engel durumundadır. Bu durumun farkında olan Ricoh’un Leica’nın meşhur “M bayonet” sistemine sahip bir modül gerçekleştirme yönündeki çalışmaları, Leica kullanıcılarını potansiyel GXR kullanıcısı konumuna getirmiştir. Bu da firmanın kendisi için kullandığı “Japon Leica’sı” nitelendirmesini haklı çıkartırken, bir yandan da aynasız sistemlerin en kaliteli optikleri olarak tanınan Leica objektifler için yeni bir platform anlamına gelmektedir. GXR sisteminin en büyük avantajı, küçük boyutlarıdır. Özellikle gövdenin boyutu kompakt fotoğraf makineleri kadardır. Objektif modüllerinin boyutları da yine oldukça küçüktür ve fotoğrafçı küçük bir çanta içinde tüm sistemi taşıyabileceği gibi, dilerse 28-300 mm eş- değeri tek bir objektifle tüm sistemi boynunda bütün gün taşıyabilmektedir (28-300 mm ve gövde birlikte yalnızca 360 gr ağırlığındadır). Sistemin bir başka önemli avantajı, algılayıcının yüzeyine toz yapışma olanağı olmamasıdır. Değiştirilebilir objektifli tüm sistemlerde gövde içine giren tozların algılayıcıya yapışarak görüntüleri bozduğu bilinen bir gerçektir. Oysa Ricoh’un GXR sisteminde algılayıcı objektif modülünün içinde kapalı bir ortamda bulunduğundan yüzeyine toz yapışma derdi yoktur; algılayıcı her zaman temiz kalır. Ayrıca, diğer değişebilir objektifli aynasız sistemlerin ortak avantajı olan objektiflerin daha yakına netleyebilme özelliği GXR sisteminde zirveye ulaşır ve çoğu objektifte 1 cm’ye dek yakına netleyebilme olanağı bulunur. Bir başka olumlu özellik ise objektif ile algılayıcının tam uyumudur. Her objektif, hemen arkasında yer alan algılayıcının özelliklerine göre tasarlandığı için diğer sistemlerde sık sık yaşanan “keskinlik kaybı” ya da “renk saçılmaları” gibi olumsuz etkiler bu sistemde minimum düzeydedir. GXR sisteminin olumsuz yönleri çok azdır. İlk akla gelen olumsuzluk her bir objektif modülünün fiyatının benzer sistemlere göre biraz daha yüksek olmasıdır. Her modülün yalnızca objektifi değil, diyaframı, örtücüyü, algılayıcıyı, Analog/Dijital çeviriciyi, RAW dosya işlemcisini, otomatik netleme motorunu, görüntü sabitleyicisini ve geçici belleği de barındırdığı düşünüldüğünde aslında bu durum doğal karşılanabilir. Ayrıca her modülün kendi yıpranma payları düşünüldüğünde, tüm sistemin ömrünün çok daha uzun olacağı gerçeğinden hareketle bunun bir olumsuzluk olmadığı da düşünülebilir. Ama sistemin fiyatının benzer sistemlerden biraz daha fazla olduğu bir gerçektir. Bir diğer olumsuzluk ise sistemin sınırlı sayıda objektif modülüne sahip olmasıdır. Yani her durum için uygun objektif henüz bulunmamaktadır. Objektif sayısının artması için biraz daha zamana ihtiyaç bulunmaktadır. GXR MODELİ ARTIK ÜRETİLMEMEKTEDİR.

ÇARPAN FAKTÖRÜ HER ŞEYİ ÇÖZER Mİ? Full frame sensörlü makinalarla crop sensörlü makinaların arasındaki fark tartışıldığında, bazan yanıltıcı ifadeler yer alıyor. “Değişen bir şey yok, full frame sensörlü makinada 75mm lens kullanıyorlarsa, crop sensörlü makinada 50mm kullanacaksın, aynı şey” dendiğinde, gerçekten aynı şey mi oluyor? 75mm yerine 50mm, 50mm yerine 35mm, 35mm yerine 20mm, 20mm yerine 12mm kullanmak aynı şey midir? Full frame sensörlü makine ya da crop sensörlü makine kullandığımızda neler değişmiyor, neler değişiyor? NE DEĞİŞMİYOR? Öncelikle, objektifin odak uzaklığı (focal length) kesinlikle değişmiyor. Nedir odak uzaklığı? Objektife dışarıdan gelip belirli bir merkezde toplanan ışığın, bu toplanma noktasıyla algılayıcı düzlem yani sensör arasındaki mesafedir. Bu mesafeyi, objektifin arkasında duran sensör büyüklüğü hiçbir şekilde etkilemez. Objektifin arkasında ister büyük sensör, isterse küçük sensör olsun, odak uzaklığı aynı kalır. Aynı uzaklıktan aynı lensle çekim yaptığımızda; full frame sensörlü makine ile kırmızı çerçeve içinde kalan alanı alırken, crop sensörlü bir makine ile de mavi çerçeve içine giren alanı alabiliyoruz. İki makine ile çektiğimiz görüntüleri yan yana koyarsak, croplu makine ile çektiğimiz fotoğrafta görüntü yakınlaşmış hissi verir. Ama öyle değil. Görüntü yakınlaşmış değil, sadece kırpılmıştır. Yani, full frame sensörlü makine ile çektiğiniz fotoğrafı çarpan oranında kendiniz kırparsanız, croplu makine ile çekeceğiniz fotoğrafınızın, aşağıda açıklayacağım bazı küçük farklar hariç, aynısını elde edersiniz. NELER DEĞİŞİYOR? Değişen en önemli şey Görüş Alanı. Grafiklerden de görüldüğü gibi, aynı mesafeden yaptığımız çekimlerde, full frame sensörlü makine ile çektiğimiz fotoğraflar daha fazla alanı kapsarken, crop sensörlü makine ile çektiğimiz fotoğraflarda sensöre çarpan faktörü kadar daha az alan düşmektedir. Değişen bir başka şey, Alan Derinliği. 50mm bir lensi, fotoğraf konusuna aynı uzaklıkta durarak, önce full frame sensörlü makinaya sonra da crop sensörlü makinaya taktığımızda; full frame sensörlü makine daha geniş bir görüş açısına sahip olurken, crop sensörlü makine daha dar bir görüş açısına sahip olur. Bu aynı zamanda; crop sensörlü makinada alan derinliğinin daha sığ, full frame sensörlü makinada ise daha derin olacağı anlamına gelir. 50mm lensi 6D’ye taktığımızda, diyafram f/2.8 iken, 3 metre uzaktaki konunun alan derinliği 59 cm iken, aynı lensi 80D’ye taktığımızda, diyafram f/2.8 iken, 3 metre uzaktaki konunun alan derinliği 36 cm olacaktır. Alan derinliğini tablo üzerinde incelersek daha yararlı olabilir. Tabloya bakarsak; 1- Her iki makinede aynı lensi aynı ayarlarda kullandığımızda, croplu makinenin alan derinliği daha az, FF makinenin alan derinliği daha fazladır. Croplu makinede elde edeceğimiz görüntünün daha küçük olacağını unutmuyoruz. Alan derinliğini eşitlemek istersek, FF makinenin diyaframını çarpan değeri kadar açmak gerekmektedir. 2- Konuya aynı uzaklıktayken aynı görüş alanını elde etmek istersek, croplu makinede 50mm takılıyken FF makinemize 75mm lens takmamız gerekir. Bu durumda, ayarlarımız aynı kaldığında FF makinemizdeki alan derinliği daha az olacaktır. Aynı alan derinliğini elde etmek için croplu makinemizin diyaframını çarpan faktörü kadar açmamız gerekmektedir. 3- Her iki makinede aynı lens takılıyken, aynı görüş alanını elde etmek için croplu makine ile geri gittiğimizde; croplu makinede alan derinliği daha fazla, FF makinede alan derinliği daha azdır. Alan derinliğini eşitlemek için croplu makinenin diyaframını çarpan faktörü kadar açmak gerekmektedir. Alan derinliği özeti: Aynı mesafeden yaptığımız çekimlerde, croplu makine ile çarpan faktörü kadar daha küçük görüntü ve daha sığ alan derinliği elde ediyoruz. FF makinemizle aynı mesafeden aynı alan derinliği elde etmek için diyaframı çarpan faktörü kadar açmak gerekiyor. Aynı mesafeden aynı görüş alanını kapsayacak şekilde çekim yapmak için FF makinemize çarpan faktörü kadar daha uzun odak uzaklıklı lens taktığımızda; FF makinemizin alan derinliği daha sığ, croplu makinenin alan derinliği daha derin oluyor. Aynı alan derinliğini sağlamak için croplu makinenin diyaframını çarpan faktörü kadar açmak gerekiyor. Aynı mesafeden aynı görüş alanını kapsayacak şekilde çekim yapmak için croplu makinemizle geri gittiğimizde; croplu makinede alan derinliği daha fazla, FF makinede daha azdır. Alan derinliğini eşitlemek için croplu makinenin diyaframını çarpan faktörü kadar açmak gerekmektedir. Bu arada, aynı görüş alanını elde etmek için croplu makine ile geri gittiğimizde perspektifimiz de değişecektir. Özetin özeti: Alan derinliği söz konusu olduğunda, aynı çerçeveyi elde etmek için FF makine bize daha fazla imkan sağlıyor. Croplu makineye kıyasla, diyaframı daha fazla açmak zorunda kalmıyoruz. Kısacası; aynı lens, full frame sensörlü makinada ve crop sensörlü makinada kullanıldığında, elde edilen sadece farklı büyüklükte görüntü değildir. Alan derinliği değişmekte, konudan uzaklaşırsak perspektif de değişmektedir. Full frame sensörün, büyüklüğünden dolayı, düşük ışıkta çekim rahatlığı, daha az kumlanma, daha geniş dinamik aralık gibi avantajları da unutulmamalıdır. Peki ne olacak? Herkes FF makine mi alsın? Konu maddiyata dayanıyor elbet. Gücünüz yoksa, gücünüzün yettiği ile idare edeceksiniz. Dünyanın sonu da değil. Croplu makinelerle de harika fotoğraflar çekiliyor. Ama, çarpan faktörünün croplu makine ile FF makineyi eşitlediği yanlışına bir son verelim önce. 50mm lens 50mm’dir, croplu makineye takınca 75mm olmuyor. Lensin odak uzunluğunun sensör büyüklüğü ile hiçbir ilgisi yok. Maddi imkanınız varsa, perspektif önemliyse, bence evet mutlaka FF makine alın! Örneğin bina fotoğraflarını 18mm lens ve FF makine ile çekmekle, 12mm lens ve croplu makine ile çekmek çok farklı. Croplu makine ile FF makine arasında tereddütü olanlara yararlı olduğunu umarım. İşin kolayına kaçıp, "Bir hatam varsa ustalar düzeltsin!" diyorum. :-) Yararlanılabilecek kaynaklar: https://neilvn.com/tangents/full-frame-vs-crop-sensor-cameras-comparison-depth-of-field/ https://www.diyphotography.net/crop-vs-full-frame-sensor-different-cameras-perform-lens/ https://www.scantips.com/lights/cropfactor.html https://www.eos-magazine.com/articles/eospedia/crop-factor.html https://www.bhphotovideo.com/explora/photography/tips-and-solutions/understanding-crop-factor https://www.quora.com/How-does-focal-length-change-on-a-full-frame-and-APS-C-camera